Soms is een wetenschappelijke hypothese helemaal verkeerd, maar het wetenschappelijk inzicht gaat hoe dan ook vooruit. Dat zou het geval kunnen zijn bij een onderzoek onder mannen met prostaatkanker.

In de studie vonden onderzoekers een verband tussen het gebruik van geneesmiddelen voor erectiestoornissen (ED) na radicale prostatectomie en biochemisch recidief.

Ze waren verrast door de bevindingen; ze hadden de hypothese dat de medicijnen beschermend zouden zijn omdat meerdere laboratoriumstudies en een observationele klinische studie een antikankereffect in de prostaat suggereerden.

"We waren verbaasd. We verwachtten tegengestelde resultaten", zei hoofdonderzoeker Uwe Michl, MD, van het Martini-Klinik Prostate Cancer Center in Hamburg, Duitsland, in een e-mail aan Medscape Medical News.

Maar, voegde hij eraan toe, de studie mag de praktijk niet veranderen.

"We raden onze patiënten nog steeds aan om PDE5 [fosfodiësterase type 5] -remmers naar behoefte te gebruiken", legt hij uit. "PDE5-remmers zijn effectief bij de behandeling van ED na zenuwbesparende radicale prostatectomie, ervan uitgaande dat er nog steeds enkele spontane maar onvoldoende erecties zijn."

"Onze resultaten moeten met de nodige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd", schrijven Dr. Michl en zijn collega's in hun studie, die werd gepubliceerd in het februarinummer van de Journal of Urology.

De bevindingen over het risico op kanker zijn niet geheel nieuw.

Sildenafil werd in verband gebracht met een verhoogd risico op melanoom bij 25.000 mannen in de Health Professionals 'Follow-up Study (HPFS), zoals gerapporteerd door Medscape Medical News.

Dr. Michl meldde dat zijn team hoopt samen te werken met de HPFS-onderzoekers om hun gegevens met betrekking tot prostaatkanker te evalueren.

In hun studie beoordeelden de Duitse onderzoekers gegevens van 4752 opeenvolgende mannen die van 2000 tot 2010 een radicale prostatectomie hadden ondergaan in de Martini-Klinik, een van 's werelds grootste centra voor prostaatkanker.

Na de operatie werd ongeveer een kwart van de mannen (23,4%) behandeld met een PDE5-remmer voor ED, een veel voorkomende complicatie van de procedure en een bekend probleem bij oudere mannen. De gebruikte medicijnen waren sildenafil (Viagra), vardenafil (Levitra) en tadalafil (Cialis).

De overige 76,6% van de mannen kreeg geen PDE5-remmer.

De twee patiëntengroepen waren vergelijkbaar op de meeste klinische parameters.

De schattingen van de biochemische recidiefvrije overleving na vijf jaar waren lager in de behandelde dan in de onbehandelde groep (84,7% versus 89,2%; P =.0006).

Met andere woorden, ED-behandeling met een PDE5-remmer ging gepaard met een significante vermindering van de kans op recidiefvrijheid.

De mediane follow-up in de studie was 60,3 maanden.

De onderzoekers speculeren over mogelijke mechanismen achter de nadelige uitkomst.

"De effecten van sildenafil en andere selectieve PDE5-remmers op het immuunsysteem, op de ontwikkeling van autonome zenuwen en op angiogenese, zijn mogelijke oorzaken van onze bevindingen", schrijven ze.

De studie is de eerste in zijn soort. Geen enkel ander onderzoek heeft gekeken naar het gebruik van deze medicijnen na een operatie aan prostaatkanker en hun impact op biochemisch recidief.

Een eerdere observationele studie toonde echter aan dat het gebruik van PDE5-remmers bij mannen met ED (en geen voorgeschiedenis van prostaatkanker) geassocieerd was met een verminderde incidentie van prostaatkanker (Asian J Androl.2013; 15: 246-248). De onderzoekers van Scott & White Healthcare in Temple, Texas, leggen uit dat mannen die met PDE5-remmers worden behandeld, vaker ejaculeren dan onbehandelde mannen, waarvan is aangetoond dat ze een beschermend effect hebben tegen prostaatkanker (JAMA. 2004; 291: 1578-1586).

Er zijn ook meerdere rapporten van laboratoria dat deze medicijnen de groei van prostaatkanker bij kanker kunnen dwarsbomen en metastase kunnen uitstellen.

In feite heeft laboratoriumonderzoek over ED-geneesmiddelen bij prostaat- en andere kankers sommige onderzoekers ertoe aangezet om op te roepen tot "herbestemming" van PDE5-remmers voor adjuvante chemotherapie (Front Pharmacol. 2013; 4: 82).

"Speciale klinische betekenis"

Op basis van multivariate regressieanalyse was het gebruik van PDE5-remmers een onafhankelijke risicofactor voor biochemisch recidief (hazard ratio [HR], 1,38; P =.0035), rapporteren Dr. Michl en zijn collega's.

Met name vond het team geen significant verband tussen biochemisch recidief en leeftijd, body mass index (BMI) of roken in die analyse. Deze drie variabelen zijn bekende risicofactoren voor ED en zijn in verband gebracht met biochemisch recidief na prostatectomie.

Op basis van analyse van de propensity score-match (parameters inclusief prostaatspecifiek antigeen, Gleason-score en tumorstadium), was de biochemische recidiefvrije overleving significant slechter in de behandelde dan in de onbehandelde groep (P =.005).

"Correctie voor verschillende confounders veranderde deze resultaten niet", zei Dr. Michl.

PDE5-remmers hebben de behandeling van ED een 'revolutie' teweeggebracht, rapporteren de onderzoekers. Maar op dit moment, zeggen ze, is niet bekend of dat een goede of een slechte zaak is voor mannen die een operatie voor prostaatkanker hebben ondergaan en deze medicijnen gebruiken.